Họ cá nhám búa có tên khoa học là Sphyrnidae, bộ cá mập mắt trắng. Một trong những loài cá nhám búa đang có nguy cơ tuyệt chủng. Hãy cùng tìm hiểu về đặc điểm, phân loại, tập tính, môi trường sống và thực trạng bảo tồn của loài động vật này qua bài viết sau.
Nội dung chính trong bài
Mô tả đặc điểm của họ cá nhám búa
Họ cá nhám búa có khoảng 10 loài khác nhau trên thế giới, chiều dài cơ thể từ 0.9 – 6m, nặng từ 3 – 580kg tùy từng loài. Cơ thể chúng có cấu tạo khá cân đối để thuận lợi cho việc di chuyển với tốc độ cao khi săn mồi.
Đặc điểm nổi bật của loài cá này là đầu có cấu trúc rất đặc biệt với phần mõm bên trên dẹp và mở rộng về hai bên tạo ra hình dáng như một chiếc búa. Các cá thể cá nhám búa hai mắt nằm ở hai đầu “chiếc búa” sẽ giúp tăng khả năng quan sát môi trường xung quanh.
Ngoài ra, chiếc búa trên đầu được cho là có chức năng cảm nhận, vận động và thực hiện các thao tác khác khi săn mồi. Họ cá nhám búa được cho là những sát thủ của đại dương với hàm răng sắc nhọn.
Cũng giống như các loài cá nhám khác, những cá thể cá nhám búa cũng có những lỗ nhỏ li ti trên cơ thể để cảm nhận con mồi. Nhờ đó, giúp quá trình tìm kiếm thức ăn trở nên dễ dàng hơn.
Phân loại trong họ cá nhám búa
Họ cá nhám búa được chia thành 2 chi là Eusphyra và Sphyrna với 10 loài khác nhau, cụ thể là:
Chi Eusphyra:
- Có 1 loài là cá nhám cào (Eusphyra blochii)
Chi Sphyrna trong họ cá nhám búa có 9 loài:
- Cá nhám đầu quạt hoặc cá nhám đầu tròn (Sphyrna corona)
- Cá nhám búa Carolina (Sphyrna gilberti)
- Cá nhám búa vây trắng (Sphyrna couardi)
- Cá nhám búa hay cá mập đầu búa (Sphyrna lewini)
- Cá nhám đầu quạt Trung Mỹ (Sphyrna media)
- Cá nhám búa không rãnh (Sphyrna mokarran)
- Cá nhám đầu xẻng (Sphyrna tiburo)
- Cá nhám búa vàng hay cá nhám mắt búa nhỏ (Sphyrna tudes)
- Cá nhám búa mõm tròn (Sphyrna zygaena)
Các loài cá nhám búa có kích thước khác nhau nhưng có đặc điểm chung là phần mõm trên dẹp và mở rộng như cái búa.
Tập tính sống của họ cá nhám búa
Ban ngày, những loài cá nhám búa thường di chuyển theo đàn nhưng buổi tối chúng lại đi săn mồi riêng lẻ. Tập tính này cũng khá giống các loài trong họ cá mập hổ cát.
Thức ăn của họ cá nhám búa bao gồm mực, cá nhỏ, bạch tuộc, các loài động vật giáp xác và thậm chí là cá đuối gai độc. Thậm chí loài cá nhám búa không rãnh còn ăn thịt cả đồng loại và cả con của chúng.
Cái đầu độc đáo của loài cá này là một vũ khí đi săn rất lợi hại và tăng khả năng quan sát nhờ 2 mắt ở hai bên đầu búa. Trong trường hợp tấn công cá đuối gai, những con cá nhám búa sử dụng đầu để làm mất khả năng tự vệ của con mồi và khiến nó dần bị yếu đi.
Về tập tính sinh sản, cá thể cá nhám đực sẽ cắn con cái cho đến khi nó đồng ý giao phối. Cá thể cái chỉ sinh sản một lần duy nhất trong năm.
Trong mỗi lần đẻ, cá nhám đầu búa sinh từ 12 đến 15 con non. Loài cá nhám búa không rãnh có thể sinh từ 20 đến 40 con non mỗi lần đẻ.
Những con cá nhám búa non sẽ không nhận được sự chăm sóc của bố mẹ. Chúng tự bơi về dòng nước ấm và phát triển cho đến khi có thể tự săn mồi trong tự nhiên.
Phân bố và môi trường sống của họ cá nhám búa
Các loài cá nhám thường sinh sống ở các vùng biển ấm ở thềm lục địa hoặc dọc theo các bờ biển.
Loài cá này xuất hiện nhiều ở quanh đảo Malpelo của Colombia, Costa Rica, đảo Hawaii, ngoài khơi phía Nam và Đông của Châu Phi.
Trong mùa hè, các loài trong họ cá nhám búa thường thực hiện những cuộc di cư hàng loạt để tìm kiếm những vùng nước mát hơn.
Trong điều kiện nuôi tại các cơ sở trong nhân tạo thì chúng có thể phát triển nhưng không tồn tại được trong thời gian dài vì chúng cần không gian hoạt động lớn.
Thực trạng bảo tồn các loài trong họ cá nhám búa
Mặc dù là một trong những loài cá săn mồi nhưng họ số lượng cá thể cá nhám búa cũng đang giảm nhanh. Nguyên nhân chủ yếu là do tác động của con người.
Hiện nay, tình trạng đánh bắt quá mức các loài cá thuộc lớp cá mập đang diễn ra ở nhiều nơi. Thịt của cá nhám búa được coi là một món ăn đắt tiền. Đặc biệt, vây của chúng là một trong những món ăn được giới nhà giàu săn lùng.
Dưới đây là các mức độ cảnh báo của những loài trong họ cá nhám búa được liệt kê trong Sách Đỏ IUCN:
| Tên | Tên khoa học | Mức độ cảnh bảo |
| Cá nhám cào | Eusphyra blochii | Có nguy cơ tuyệt chủng |
| Cá nhám đầu quạt | Sphyrna corona | Bị đe dọa |
| Cá nhám búa Carolina | Sphyrna gilberti | Chưa được đánh giá |
| Cá nhám búa | Sphyrna lewini | Có nguy cơ tuyệt chủng |
| Cá nhám đầu quạt Trung Mỹ | Sphyrna media | Thiếu dữ liệu |
| Cá nhám búa không rãnh | Sphyrna mokarran | Có nguy cơ tuyệt chủng |
| Cá nhám búa đầu xẻng | Sphyrna tiburo | Ít được quan tâm |
| Cá nhám búa vàng | Sphyrna tudes | Dễ bị tổn thương |
| Cá nhám búa mõm tròn | Sphyrna zygaena | Dễ bị tổn thương |
Có một số loài trong họ cá nhám búa đang có nguy cơ tuyệt chủng là cá nhám cào, cá nhám búa (cá mập đầu búa) và cá nhám búa không rãnh.
Do đó, cần hạn chế việc đánh bắt các loài cá nhám này và đưa ra những biện pháp để bảo tồn hiệu quả.
Những cuộc hội thảo và hội nghị về bảo vệ động vật đã được tổ chức và nhiều giải pháp đã được đưa ra. Một trong những việc cần phải làm là hoàn thiện thể chế, pháp luật và tăng cường chế tài xử lý tội phạm buôn bán trái phép thực vật và động vật hoang dã. Bạn đọc có thể tham khảo chi tiết tại https://www.prnewswire.co.uk/news-releases/independent-panel-confirms-that-immediate-action-by-the-vietnamese-government-is-required-to-shut-down-wildlife-trafficking-networks-in-viet-nam-601685015.html
Trên đây là những thông tin về đặc điểm, phân loại, tập tính và thực trạng bảo tồn các loài trong họ cá nhám búa. Hy vọng những thông tin này sẽ hữu ích cho bạn đọc và có nhận thức tốt hơn về bảo tồn động vật hoang dã
