Tê tê đất là loài tê tê lớn nhất hiện nay và đang có nguy có tuyệt chủng do nạn buôn bán động vật hoang dã trái phép diễn ra tràn lan. Việc nắm rõ đặc điểm, hình dáng và tập tính sinh sống của chúng sẽ hỗ trợ hiệu quả cho việc bảo tồn loài sinh vật này.
Nội dung chính trong bài
Tìm hiểu về đặc điểm của tê tê đất
Tê tê đất có tên khoa học là Manis gigantea – một loài động vật có vú thuộc họ Manidae, bộ Pholidota. Đây là loài có kích thước lớn nhất trên thế giới. Chính vì lý do này mà chúng còn được biết đến với tên gọi khác là tê tê khổng lồ.
Cũng giống như những loài tê tê như tê tê vàng, toàn thân tê tê đất được bao phủ bởi lớp vảy rất cứng có màu nâu hoặc nâu đỏ có thành phần chính là keratin. “Bộ áo giáp” này sẽ giúp bảo vệ chúng khỏi các mối đe dọa từ kẻ thù của chúng.
Loài động vật này có cái đầu nhỏ, thân phình to và có đuôi dài. Bàn chân của chúng có 3 móng vuốt sắc nhọn để đào hang và tìm kiếm thức ăn. Điều thú vị của loài tê tê đất là mắt của chúng cũng có lông mi và không có răng.
Một con trưởng thành có thể lên tới 140cm (4.6ft) đối với con đực và con cái dài khoảng 125cm (4ft). Khối lượng trung bình cũng lớn hơn các loài tê tê khác rất nhiều. Trọng lượng lớn nhất từng được ghi nhận của tê tê đất là 33kg.
Khi di chuyển, phần lớn trọng lượng của chúng sẽ dồn về chân sau. Chiếc đuôi sẽ có tác dụng giữ thăng bằng giúp loài động vật này có thể đứng bằng hai chân sau.
Hiện nay, tê tê đất sinh sống nhiều ở các quốc gia Châu Phi. Trong đó, tập trung nhiều nhất ở Uganda, Kenya và Tanzania.
Do môi trường sống bị phá hủy, diện tích rừng bị thu hẹp và tình trạng săn bắt, buôn bán trái phép diễn ra tràn lan nên số lượng loài sinh vật này đang bị suy giảm nhanh chóng.
Tập tính và hành vi của con tê tê đất
Mặc dù là loài có kích thước khá lớn, nhưng tê tê khổng lồ lại có bán tính rất nhút nhát. Ban ngày, chúng thường ngủ trong hang và sẽ hoạt động khi đêm về. Khi ngủ, chúng thường cuộn tròn lại để tránh sự tấn công của kẻ thù.
Bình thường, tê tê đất thường sinh sống đơn lẻ một mình. Với bộ móng vuốt dài, loài động vật này sẽ đào hang sâu xuống dưới lòng đất để cư trú và ngủ. Một con tê tê có thể đào nhiều hang khác nhau để cư trú.
Cũng giống như các loài tê tê khác, thức ăn chủ yếu của tê tê đất là các loài côn trùng không xương sống như kiến, mối, dế,… Chúng có cơ quan khứu giác và chiếc lưỡi dài rất nhạy bén để phát hiện thức ăn trong đêm tối. Ngoài ra, chúng cũng có thể trèo lên cây để lấy thức ăn hoặc tránh kẻ thù.
Với bộ móng vuốt dài, loài động vật này dễ dáng đào xuống các tổ kiến, mối để lấy thức ăn. Chiếc lưỡi dài tiết ra chất nhờn để dính côn trùng và đưa vào trong miệng.
Có rất ít thông tin về tập tính sinh sản của tê tê đất do chúng thường chỉ hoạt động ban đêm. Theo nhiều nghiên cứu cho thấy, tháng 9 và tháng 10 hàng năm sẽ là mùa sinh sản của loài này. Tê tê mẹ sẽ mang thai khoảng 139 ngày, mỗi lần sinh nhiều nhất là 2 con non.
Con non mới sinh thường nặng khoảng 500g và lớp vảy mềm của chúng sẽ cứng lại sau vài ngày. Tê tê đất non thường tiết ra chất dịch màu vàng để con mẹ nhận biết và bảo vệ chúng khỏi nguy hiểm.
Sau thời gian khoảng 6 tháng, tê tê non sẽ tách khỏi con mẹ và sinh sống độc lập.
Tê tê khổng lồ thường đặt con non lên đuôi trong khi di chuyển
Đặc điểm phân bố và môi trường sống của tê tê đất
Tê tê khổng lồ phân bố chủ yếu ở các nước Châu Phi. Các nước tập trung mật độ tê tê đất lớn nhất là Uganda, Kenya và Tanzania.
Các khu nơi thường xuất hiện tê tê đất là những vùng thảo nguyên, rừng nhiệt đới hoặc khu vực canh tác nông nghiệp. Đây là những nơi chúng dễ dàng tìm kiếm thức ăn do có lượng côn trùng lớn.
Do không có bộ lông bên ngoài, nên quá trình trao đổi chất của chúng diễn ra chậm và không thích nghi được với sự thay đổi nhiệt độ đột ngột. Vì vậy, những nơi có nhiệt độ ổn định từ 17 – 36 độ C, ít có thay đổi về thời tiết và nhiều nước cũng là môi trường thích hợp để tê tê khổng lồ sinh sống và phát triển.
Tê tê đất thường chỉ tồn tại được trong môi trường tự nhiên. Đây là loài rất kén chọn và không ăn thức ăn lạ cùng với việc dễ bị nhiễm bệnh, nên chúng hầu như không thể tồn tại lâu trong môi trường bị nuôi nhốt.
Thực trạng hiện nay của tê tê đất
Theo Sách Đỏ IUCN năm 2008, Manis gigantea được phân loại vào nhóm động vật bị đe dọa và dễ bị tổn thương do số lượng loài bị giảm liên tục.
Các nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng tê tê đất bị đe dọa tuyệt chủng bao gồm:
- Tình trạng chặt phá rừng tràn lan làm cho môi trường sống của tê tê khổng lồ bị thu hẹp.
- Do hoạt động săn bắt và buôn bán các loài động vật hoang dã trái phép diễn ra không kiểm soát làm cho số lượng tê tê đất giảm nhanh.
Theo thống kê của tổ chức bảo vệ động vật hoang dã Hoa Kỳ, tê tê là một trong những loài động vật có vú bị buôn bán nhiều nhất trên thế giới.
Hiện nay, tê tê đất bị con người săn bắt và buôn bán để sử dụng làm thức ăn trong các nhà hàng, vảy của chúng sử dụng trong y học, thậm chí có một số nơi dùng để làm các đồ về tâm linh.
Có rất nhiều đồn đại về tác dụng của tê tê trong y học nhưng chúng đều chưa được khoa học kiểm chứng. Vì vậy, bạn đọc không nên sử dụng các sản phẩm từ tê tê đất để chống lại nạn buôn bán động vật hoang dã trái phép.
Ngoài các nguyên nhân trên, việc bảo tồn tê tê khổng lồ cũng trở nên khó khăn hơn vì đây là một loài rất khó nuôi nhốt. Các cá thể tê tê đất được nuôi nhốt trong các viện bảo tồn sinh học thường không thể tồn tại quá lâu, gây khó khăn cho quá trình nghiên cứu về tập tính, đặc điểm của loài.
Số lượng tê tê đang giảm nhanh chóng do buôn bán động vật hoang dã trái phép
Những việc cần làm ngay để bảo tồn tê tê đất
Để hạn chế việc suy giảm về số lượng tê tê khổng lồ và bảo vệ chúng khỏi nguy cơ tuyệt chủng, chúng ta cần thực hiện những việc sau:
- Tăng cường kiểm tra, bảo vệ tại các khu bảo tồn, rừng để hạn chế tình trạng săn bắt trái phép động vật hoang dã.
- Hoàn thiện chính sách và pháp luật để bảo vệ tê tê đất và động vật hoang dã, ngăn chặn tình trạng buôn bán trái phép.
- Tăng cường kiểm tra, ngăn chặn việc tiêu thụ tê tê tại các nhà hàng, tiệm thuốc.
- Thay đổi nhận thức của người dân về vấn đề sử dụng các sản phẩm từ động vật hoang dã để cải thiện sức khỏe bằng việc tuyên truyền trên nhiều phương tiện thông tin đại chúng.
- Không sử dụng các sản phẩm từ tê tê đất nói riêng và các loài động vật hoang dã nói chung.
- Hạn chế tình trạng chặt phá rừng bừa bãi, cải thiện môi trường sống cho các loài động vật.
Các biện pháp chống buôn bán động vật hoang dã nói chung và tê tê đất nói riêng cần phải được thực hiện đồng nhất và cần có sự tham gia của tất cả mọi người thì sẽ đem lại hiệu quả tích cực.
Hội nghị Iwt Hà Nội 2016 đã diễn ra trong 2 ngày 17 và 18 tháng 11 đã thu hút được sự quan tâm của cộng đồng quốc tế. Bạn đọc có thể tham khảo tại: https://www.cms.int/en/eventcalendar/3rd-international-wildlife-trade-conference-iwtc
Bài viết trên đã cung cấp chi tiết về đặc điểm, tập tính và thực trạng nguy cấp của tê tê đất hiện nay. Hãy cùng chung tay ngăn chặn tình trạng săn bắt và buôn bán động vật hoang dã trái phép để bảo vệ chúng khỏi nguy cơ tuyệt chủng. Đó cũng là một cách để bảo vệ chính cuộc sống của chúng ta.
